Hội thảo khoa học “Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới”

Hội thảo thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, đại diện các cơ quan trung ương và địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp sáng tạo, hiệp hội nghề nghiệp, các cơ sở đào tạo và đơn vị hoạt động trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật.

Toàn cảnh hội thảo

Đây là một trong những hoạt động khoa học trọng điểm của Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, nằm trong khuôn khổ Đề tài khoa học cấp quốc gia “Hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới”, mã số KX.05.04/21-30 do PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương làm chủ nhiệm, Viện Văn hoá, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam là cơ quan chủ trì.

Hội thảo được tổ chức nhằm góp phần cung cấp luận cứ khoa học, kinh nghiệm quốc tế và các khuyến nghị chính sách cho xây dựng hoàn thiện thể chế phát triển công nghiệp văn hoá của Việt Nam, đồng thời cũng là diễn đàn để trao đổi, chia sẻ quan điểm, đề xuất các giải pháp, chính sách hướng tới mục tiêu xây dựng các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh đất nước trong giai đoạn mới.

                Hội thảo thu hút đông đảo các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà quản lý tham dự

Phát biểu đề dẫn khai mạc hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương nhấn mạnh, các ngành công nghiệp văn hoá (CNVH) ở Việt Nam những năm qua là lĩnh vực kinh tế có đóng góp trực tiếp cho tăng trưởng, việc làm, thu ngân sách; gia tăng sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam, tăng cường vị thế quốc gia trên trường quốc tế thông qua các sản phẩm, dịch vụ và hình ảnh văn hoá, con người Việt Nam. Chúng ta đã có chủ trương, chiến lược, nhận thức thống nhất về vai trò của CNVH, tuy nhiên điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở tầm nhìn, mà nằm ở thể chế. Đây là điểm chúng ta có thể tham vấn kinh nghiệm quốc tế để tìm hướng đi cho mình.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện VHNTTTDLVN, Chủ nhiệm đề tài phát biểu khai mạc đề dẫn hội thảo.

Tại hội thảo, các diễn giả đã trình bày 7 tham luận và 8 ý kiến phát biểu, chia thành 02 phiên làm việc:

Phiên 1: Cơ sở lí luận, kinh nghiệm quốc tế và gợi mở về giải pháp thể chế mang tính đột phá.

Phiên 2: Những giải pháp đến từ địa phương trong bối cảnh triển khai mô hình hành chính hai cấp.

Tham vấn kinh nghiệm phong phú của quốc tế trong xây dựng và hoàn thiện thể chế

TS. Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển Điện ảnh Việt Nam (VFDA), nhà sáng lập Liên hoan phim châu Á - Đà Nẵng (DANAFF) chia sẻ hành trình của liên hoan phim này từ khởi lập chuẩn mực, củng cố hệ sinh thái, sang giai đoạn bứt phá tầm khu vực, tạo tác động thực chất đến thị trường, nhân lực, đối tác quốc tế, và hình ảnh “điểm đến quay phim” của Việt Nam. Theo TS Ngô Phương Lan, kinh nghiệm quốc tế giá trị nhất mà bà và những người đồng hành tổ chức DANAFF rút ra là “một liên hoan phim không thể tổ chức ngắt quãng mà phải diễn ra thường niên để tạo thói quen và sự đón đợi của cộng đồng điện ảnh”. Trong kì liên hoan tới vào năm 2026, DANAFF đã sẵn sàng đảm nhận vai trò thương hiệu LHP quốc tế thường niên hàng đầu của Việt Nam, đồng thời là động cơ phát triển công nghiệp điện ảnh theo chuẩn mực toàn cầu.

TS Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội xúc tiến Phát triển điện ảnh Việt Nam (VFDA) trình bày tham luận "DANAFF và sự phát triển của công nghiệp điện ảnh Việt Nam".

Chủ tọa phiên 1 là PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương

và ThS Trần Hải Vân - Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ VHTTDL.

TS. Nguyễn Cao Đức - Viện Nghiên cứu Châu Âu và Châu Mỹ, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam (HLKHXHVN) thay mặt nhóm tác giả Nguyễn Cao Đức - Phí Hồng Minh trình bày về khung thể chế phát triển công nghiệp nội dung của Hàn Quốc và hàm ý chính sách cho Việt Nam trong kỷ nguyên số. Thay đổi chính sách đáng chú ý mà Chính phủ Hàn Quốc đã thực hiện là chuyển dịch chiến lược từ Đạo luật Khung về Xúc tiến Công nghiệp Văn hóa (FAPCI) sang Đạo luật Xúc tiến Công nghiệp Nội dung (CIPA). Thành công của Hàn Quốc qua việc hình thành, thúc đẩy Làn sóng Hallyu đến mọi ngõ ngách trên thế giới là kết quả của một thiết kế thể chế có chủ đích, được mã hóa bằng luật, nhằm ưu tiên "kinh tế IP" hơn là "bảo tồn văn hóa". Ba trụ cột của mô hình này là: khung pháp lý ưu tiên (CIPA); thể chế thực thi tập trung (KOCCA); và các cơ chế hỗ trợ tinh vi (tài chính, IP, thị trường công bằng). Nhóm giả gợi ý và đề xuất một lộ trình thể chế 3 giai đoạn cụ thể để tham khảo cho Việt Nam nhằm xây dựng một ngành công nghiệp văn hóa cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

TS Nguyễn Cao Đức - Viện Nghiên cứu Châu Âu và Châu Mỹ, Viện HLKHXHVN trình bày tham luận "Khung thể chế phát triển công nghiệp nội dung Hàn Quốc và hàm ý chính sách cho Việt Nam trong kỷ nguyên số".

Chia sẻ kinh nghiệm phát triển ngành công nghiệp Games tại Hàn Quốc, một ngành có doanh thu toàn cầu năm 2024 đạt 188 tỷ USD, TS. Chu Tiến Đạt - Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Công ty Truyền thông đa phương tiện VTC cho biết, Hàn Quốc xác định Game là lĩnh vực mũi nhọn để phát triển K – content, đồng thời có những chính sách hỗ trợ tài chính nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng hàng năm cho các doanh nghiệp Game nội địa. Năm 2022, Hàn Quốc sửa đổi Luật Phát triển Văn hóa - Nghệ thuật của Hàn, ghi nhận trò chơi điện tử là “nghệ thuật và văn hóa”. Để hạn chế những tiêu cực của ngành Game, Hàn Quốc thiết lập những chính sách như: hệ thống dãn nhãn và kiếm duyệt, quy định về chia sẻ tài khoản, quản lý chặt chẽ game xuyên biên giới, doanh nghiệp núp bóng, áp dụng thuế GTGT đối với doanh nghiệp game. TS Chu Tiến Đạt đề ra 03 nhóm giải pháp để phát triển game Việt, ngăn chặn tình trạng núp bóng và phối hợp liên ngành, hợp tác quốc tế để phát triển ngành game Việt Nam.

TS Chu Tiến Đạt - Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Truyền thông đa phương tiện VTC trình bày tham luận "Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị hoàn thiện thể chế nhằm phát triển ngành Game Việt".

Những giải pháp đến từ địa phương trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền hai cấp

Ở phiên thứ 2 của hội thảo tập trung vào kinh nghiệm địa phương trong bối cảnh đổi mới mô hình chính quyền hai cấp, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương nêu trường hợp Hội An (Thành phố Sáng tạo lĩnh vực Thủ công và Nghệ thuật dân gian), đã trở thành đơn vị hành chính cấp phường, kéo theo nguy cơ suy yếu tư cách pháp nhân văn hóa trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN). Trên cơ sở phân tích và đề xuất mô hình trường hợp Đô thị sáng tạo Hội An (Hoi An Urban Creative Entity), tác giả chỉ ra khoảng trống thể chế phát sinh trong quá trình chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp và nguy cơ đánh mất tư cách pháp nhân văn hóa quốc tế.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương trình bày tham luận "Thành phố sáng tạo trước nguy cơ mất tư cách pháp nhân - Trường hợp Hội An và một số giải pháp hoàn thiện thể chế".

Từ kinh nghiệm của các đô thị di sản như Kyoto, Bologna, Edinburgh và Jeonju, bài viết kiến nghị UNESCO xem xét ban hành hướng dẫn công nhận “Thực thể đô thị sáng tạo” (Urban Creative Entity) cho các địa phương không còn tư cách hành chính độc lập; đồng thời, đề xuất Việt Nam điều chỉnh việc sáp nhập các phường vốn thuộc về Hội An để tái lập một đô thị duy nhất, bảo đảm tính toàn vẹn thể chế, không gian di sản, không gian sáng tạo và sự thống nhất trong triển khai các cam kết với UCCN.

Các đại biểu tham dự hội thảo.

Liên quan đến “Chính sách đầu tư và tài trợ công cho công nghiệp văn hóa sau sáp nhập hành chính”, TS Đỗ Quang Minh, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Trung tâm Hội trợ Triển lãm Việt Nam đã đưa ra một số giải pháp có thể tiến hành gồm: hoàn thiện thể chế và cơ chế phân cấp tài chính văn hóa; bảo đảm tính liên tục và hiệu quả của đầu tư công cho văn hóa; đổi mới cơ chế đầu tư và tài trợ công và đặt hàng dịch vụ văn hóa; hoàn thiện chính sách ưu đãi tài khóa cho văn hóa; tăng cường năng lực quản trị và giám sát đa cấp. Theo ông, chính sách văn hóa không chỉ cần duy trì vai trò chủ đạo, định hướng của Nhà nước mà còn phải mở rộng không gian cho khu vực ngoài công lập tham gia sáng tạo và cung cấp dịch vụ văn hóa. Để làm được điều đó, cần một  hệ thống thể chế đồng bộ, minh bạch và linh hoạt, gắn kết giữa đầu tư công, ưu đãi tài chính và quản trị đa cấp. Một cơ chế tài chính văn hóa phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ không chỉ củng cố năng lực quản trị địa phương, mà còn tạo nền tảng cho phát triển công nghiệp văn hóa bền vũng, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong thời kỳ hội nhập.

TS Đỗ Quang Minh - Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Trung tâm Hội trợ Triển lãm Việt Nam trình bày tham luận "Chính sách đầu tư và tài trợ công cho công nghiệp văn hóa sau sáp nhập hành chính".

Nhiều ý kiến khác tại hội thảo cũng thống nhất rằng, để công nghiệp văn hóa thực sự phát triển, cần hoàn thiện hành lang pháp lý, chính sách đầu tư, cơ chế khuyến khích sáng tạo, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy hợp tác công-tư trong lĩnh vực văn hóa.

TS. KTS Phạm Tuấn Long, Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch HĐND Phường Cửa Nam nêu ý kiến tại hội thảo

Chuyên gia độc lập Trần Nhật Minh nêu ý kiến tại hội thảo.

Ông Nguyễn Việt Nam, Nhà sáng lập, Giám đốc doanh nghiệp văn hóa sáng tạo TiredCity nêu ý kiến.

Hội thảo khoa học “Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới” là cơ hội quan trọng cho việc kết nối mạng lưới, trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức từ các nhà quản lý, nhà khoa học, các nghệ sỹ, người thực hành sáng tạo, các doanh nhân, các tổ chức và hiệp hội có liên quan, nhà đầu tư trong thị trường văn hóa nghệ thuật... Các kết quả thảo luận, khuyến nghị chính sách và tham luận tại hội thảo sẽ là căn cứ tin cậy, hữu ích để nhóm thực hiện đề tài tham khảo, kế thừa, tổng hợp, đối chiếu… trong quá trình triển khai thực hiện, đảm bảo tính khách quan, khoa học, cập nhật và thực tiễn của đề tài.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội thảo.

Thông qua diễn đàn khoa học này, hội thảo đã có những đóng góp quan trọng cả về lý luận và thực tiễn đối với việc hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trong điều kiện mới, đóng góp tích cực vào sự phát triển văn hóa, con người Việt Nam và nền kinh tế sáng tạo quốc gia./.

Bài, ảnh: Anh Tuấn