Hội thảo khoa học khai thác giá trị làng nghề thủ công truyền thống trong phát triển du lịch đường sông vùng đồng bằng sông Hồng

Tham dự hội thảo có sự góp mặt của các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý và các doanh nghiệp. Về phía Viện VHNTTTDLVN có sự tham gia của PGS. TS Phạm Lan Oanh - Phó viện trưởng, TS Mai Thị Thùy Hương - Phó viện trưởng cùng các nhà khoa học và nghiên cứu viên của Viện; Khách mời tham gia hội thảo có GS.TS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, TS Nguyễn Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Kinh tế Du lịch, TS Nguyễn Văn Đáp - Phó giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh, PGS.TS Bùi Thanh Thuỷ - Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội.

Quang cảnh Hội thảokhoa học "Khai thác giá trị làng nghề thủ công truyền thống trong phát triển du lịch đường sông vùng đồng bằng sông Hồng"

Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ nhiệm vụ khoa học cấp Bộ theo Quyết định số 4010/QĐ-BVHTTDL ngày 25/12/2023, do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam là cơ quan chủ trì, TS Trần Thị Thuỷ làm chủ nhiệm nhiệm vụ.

PGS.TS Phạm Lan Oanh – Phó Viện trưởng Viện VHNTTTDLVN phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Phạm Lan Oanh – Phó Viện trưởng Viện VHNTTTDLVN – nhấn mạnh vai trò đặc biệt của đồng bằng sông Hồng, nơi hội tụ dày đặc các làng nghề truyền thống và sở hữu mạng lưới sông ngòi phong phú, tạo lợi thế nổi bật để phát triển du lịch đường sông. Tuy nhiên, bà cũng chỉ rõ những hạn chế về hạ tầng, sản phẩm, xúc tiến và liên kết vùng khiến tiềm năng chưa được khai thác tương xứng.

TS Trần Thị Thủy trình bày Báo cáo đề dẫn Hội thảo đặt ra một câu hỏi là “làm thế nào để chuyển hóa những giá trị văn hóa, tri thức bản địa và hệ sinh thái làng nghề truyền thống của đồng bằng sông Hồng thành động lực phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch đường sông?” Báo cáo cũng chỉ rõ rằng nếu chỉ tiếp cận du lịch làng nghề bằng đường bộ, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội tái kết nối không gian văn hóa - lịch sử - kinh tế vốn được hình thành từ chính các tuyến sông, nơi các làng nghề ra đời và phát triển suốt nhiều thế kỷ. Báo cáo cho rằng nền tảng quan trọng nhất của du lịch đường sông nằm ở việc nhận diện toàn diện các giá trị cốt lõi của làng nghề, bao gồm giá trị khoa học, giá trị kinh tế, giá trị xã hội, giá trị cảnh quan, môi trường và giá trị nghệ thuật, giáo dục. Những phân tích mang tính hệ thống này không chỉ cung cấp cơ sở lý luận vững chắc cho các thảo luận của hội thảo mà còn gợi mở cách tiếp cận liên ngành - liên vùng - liên lĩnh vực trong phát triển du lịch đường sông bền vững.

Hội thảo với 24 bài tham luận, trong đó có 6 tham luận trình bày trực tiếp, tập trung vào nhiều chủ đề: cơ sở lý luận về giá trị văn hóa làng nghề; bộ tiêu chí nhận diện làng nghề có khả năng khai thác du lịch đường sông; mô hình kinh tế làng nghề gắn sinh kế bền vững; kinh nghiệm quốc tế từ Nhật Bản, Trung Quốc, Hà Lan, Ý…; và các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch trên các tuyến sông Hồng, sông Đuống, sông Đáy. Nhiều ý kiến nhấn mạnh đây là hướng đi phù hợp với chiến lược phát triển du lịch văn hóa bền vững của quốc gia và địa phương.

TS Nguyễn Anh Tuấn – Viện trưởng Viện Kinh tế du lịch với tham luận “Tiềm năng và thực trạng khai thác, phát huy các giá trị làng nghề thủ công truyền thống trong phát triển du lịch đường sông vùng đồng bằng sông Hồng” đã phác họa một bức tranh toàn cảnh về tiềm năng của các làng nghề truyền bên bờ những dòng sông lớn như sông Hồng, Đuống, Đáy.v.v. Tuy nhiên, ông cho biết các tuyến du lịch đường sông hiện nay mới dừng ở mức tham quan cảnh quan, còn thiếu sự kết nối với các điểm nghề để tạo thành chuỗi trải nghiệm hoàn chỉnh. 

PGS.TS Bùi Thanh Thuỷ - Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội với tham luận “Khai thác giá trị làng nghề thủ công truyền thống trong phát triển du lịch đường sông vùng đồng bằng sông Hồng” đi sâu vào giá trị văn hóa - xã hội của làng nghề, khẳng định rằng du lịch đường sông vốn mang đặc trưng trải nghiệm thong dong, chậm rãi, do đó cực kỳ phù hợp với việc khám phá nghề truyền thống. 

PGS.TS Phạm Lan Oanh trình bày tham luận “Làng nghề ven sông: từ không gian sản xuất truyền thống đến điểm đến du lịch văn hóa - trường hợp tỉnh Hưng Yên hiện nay”. Bà chỉ ra rằng dù có nhiều tiềm năng nhưng phần lớn các làng nghề này vẫn chưa được tổ chức thành điểm đến du lịch chuyên nghiệp. Không gian nghề thiếu quy hoạch, chưa có thiết kế trải nghiệm du lịch, nghệ nhân chưa được đào tạo bài bản để tham gia hoạt động du lịch. Từ những phân tích này, bà đề xuất xây dựng hệ thống bến, bãi, xưởng gắn kết theo tuyến, phát triển không gian trưng bày sản phẩm, kể chuyện nghề thông qua công nghệ số và tổ chức các sự kiện văn hóa thường niên để tăng sức lan tỏa.

TS Trương Sỹ Vinh với tham luận “Nghiên cứu xây dựng bộ tiêu chí xác định các làng nghề thủ công truyền thống có khả năng khai thác phục vụ du lịch đường sông” đã đề xuất bộ tiêu chí gồm vị trí địa lý, giá trị văn hóa, mức độ bảo tồn nghề, sự tham gia của cộng đồng, năng lực tổ chức trải nghiệm và khả năng kết nối giao thông thủy - bộ. Đây được xem như chìa khóa để các địa phương tránh đầu tư dàn trải, thay vào đó tập trung nguồn lực vào những làng nghề có tính khả thi cao.

ThS Nguyễn Thị Lan Hương Viện VHNTTTDLVN trình bày tham luận “Mô hình kinh tế làng nghề gắn với phát triển du lịch và sinh kế bền vững trên lưu vực sông Hồng, sông Đuống và sông Đáy” nhấn mạnh mối liên hệ giữa phát triển du lịch và nâng cao sinh kế.

TS Nguyễn Văn Đáp – Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh đưa ra “Các giải pháp khai thác giá trị làng nghề truyền thống nhằm phát triển sản phẩm du lịch trên tuyến sông Đuống”. Ông đề xuất tập trung hoàn thiện hạ tầng bến thuyền, xây dựng điểm dừng chân tại các làng nghề như tranh Đông Hồ, gốm Phù Lãng, giấy dó; đồng thời tăng cường truyền thông số, kết nối doanh nghiệp lữ hành và đào tạo nghệ nhân trở thành đại sứ văn hóa.

TS Vũ Văn Tuyên - Tổng giám đốc Travelogy Việt Nam trao đổi tại Hội thảo

Sau phiên trình bày là phần thảo luận sôi nổi với sự tham gia của các chuyên gia, doanh nghiệp: TS Vũ Văn Tuyên Tổng giám đốc Travelogy Việt Nam, PGS.TS Đoàn Thị Mỹ Hương, CN Phạm Nam Thanh, ThS Trần Thị Lan, PGS.TS Đỗ Thanh Thủy… Các ý kiến đều thống nhấtđể phát triển du lịch đường sông bền vững cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ba yếu tố: chính quyền kiến tạo chính sách - doanh nghiệp tổ chức sản phẩm - cộng đồng làng nghề là chủ thể sáng tạo và thụ hưởng. Một số đại biểu nhấn mạnh vai trò của công nghệ số trong việc quảng bá nghề truyền thống, xây dựng hệ thống dữ liệu làng nghề và phát triển sản phẩm du lịch ảo (VR/AR) song hành với trải nghiệm thực tế.

PGS.TS Phạm Lan Oanh phát biểu tổng kết hội thảo

Tổng kết hội thảo, PGS.TS Phạm Lan Oanh khẳng định hội thảo đã hoàn thành các mục tiêu đề ra: vừa làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, vừa đề xuất được những giải pháp khả thi cho việc khai thác giá trị làng nghề trong phát triển du lịch đường sông. Bà nhấn mạnh rằng đây là hướng đi tất yếu, không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn mở ra cơ hội định vị thương hiệu du lịch văn hóa cho toàn vùng đồng bằng sông Hồng. Đồng thời, bà bày tỏ mong muốn các nghiên cứu, tham luận và đề xuất tại hội thảo sẽ được tiếp tục triển khai trong thực tiễn thông qua sự liên kết của các địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng.

Hội thảo khép lại lúc 17h00, mở ra kỳ vọng về các mô hình du lịch đường sông gắn với bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề truyền thống - một “tài sản văn hóa sống” của vùng đồng bằng sông Hồng.

Tin, ảnh: Phan Dương