Diễn đàn Sáng tạo châu Á 2025: Tương lai bền vững từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo

Diễn đàn có sự tham gia của các đại biểu trung ương và địa phương, đại diện Bộ VHTTDL; các Sở Văn hóa, Thể thao, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch các tỉnh/thành phố; đại biểu từ các tổ chức, đơn vị đối tác; đại diện các trường đại học, các viện nghiên cứu; chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý, các doanh nghiệp, nhà đầu tư, ban quản lý các điểm đến du lịch sáng tạo; các cơ sở đào tạo và đại diện các cơ quan báo chí, truyền thông.

Quang cảnh Diễn đàn Sáng tạo châu Á 2025. Ảnh: Việt Hùng/Trung tâm Chuyển đổi số Bộ VHTTDL.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ VHTTDL) cho biết: Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, bên cạnh các thách thức truyền thống, các quốc gia cũng đứng trước các thách thức chung như: đô thị hóa, biến đổi khí hậu, già hóa dân số, dịch bệnh… Từ đó, đặt ra những câu hỏi mới, trong đó có việc tái định hình tư duy về hoạch định chính sách và định vị vai trò văn hoá. Việt Nam với nhận thức sâu sắc rằng văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển kinh tế - xã hội đã từng bước phát huy mô hình phát triển lấy văn hóa làm sức mạnh nội sinh, kết hợp với sức mạnh thời đại để phát triển nhanh và bền vững.

Chưa bao giờ văn hóa và sáng tạo lại được đặt ở vị trí trung tâm của phát triển như thời điểm hiện nay. Quốc hội Việt Nam đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa trong 10 năm tới 2025 - 2035. Trong tháng 11, Thủ tưởng Chính phủ ban hành mới chiến lược công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Bên cạnh đó, Nghị quyết của Bộ Chính trị về Chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới cũng đang được xây dựng, trong đó, với tinh thần xây dựng văn hóa trở thành nguồn lực, động lực, sức mạnh mềm của quốc gia để đóng góp quan trọng vào dòng chảy văn minh nhân loại.

TS Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ VHTTDL phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Anh Tuấn.

Diễn đàn Sáng tạo châu Á 2025 là không gian của tư duy mới, nơi các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu, cộng đồng nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo và bạn bè quốc tế cùng nhau thảo luận và trả lời những câu hỏi lớn: Làm thế nào văn hóa và sáng tạo không chỉ là tài nguyên để khai thác, mà là sức mạnh để dẫn dắt sự phát triển bền vững của đất nước? Làm thế nào để tiềm năng văn hóa sáng tạo của cộng đồng trở thành động lực phát triển, đem lại sự thịnh vượng cho cộng đồng cả về vật chất và tinh thần? Làm thế nào để châu Á – với kho tàng văn hóa phong phú – vươn lên dẫn dắt xu hướng sáng tạo của thế giới? Việt Nam ở đâu trên bản đồ sáng tạo của khu vực và thế giới?

"Việt Nam mong muốn mở ra Diễn đàn này sẽ trở thành một nền tảng thường niên để quy tụ các diễn giả uy tín hàng đầu của khu vực và quốc tế, để cùng nhau trao đổi kinh nghiệm, khơi mở tầm nhìn mới, khuyến nghị chính sách và truyền cảm hứng cho những hành động mới. Tôi mong muốn chúng ta sẽ cùng nhau hình thành một mạng lưới sáng tạo châu Á, với các đề xuất chính sách và các sáng kiến thử nghiệm tại địa phương, trước hết ở các thành phố sáng tạo, nơi văn hóa và sáng tạo là trung tâm của sự phát triển, để cùng nhau kiến tạo một tương lai thịnh vượng bền vững" – bà Nguyễn Phương Hòa nói.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: Anh Tuấn

Phát biểu đề dẫn Diễn đàn, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam nhấn mạnh: Văn hóa không chỉ là một lĩnh vực mà là nền tảng của bản sắc, sự gắn kết và sáng tạo con người. Văn hóa là động lực thúc đẩy đổi mới, sáng tạo các ngành công nghiệp văn hóa, tăng trưởng kinh tế dựa trên tri thức và giá trị bản địa. Văn hóa là mục tiêu gìn giữ đa dạng văn hóa, nâng cao đời sống tinh thần, giáo dục chất lượng xã hội. Qua đó, văn hóa cần trở thành trụ cột độc lập trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và toàn cầu.

Tại Hội nghị Thế giới về Chính sách Văn hóa và Phát triển Bền vững (MONDIACULT) là diễn đàn chính sách văn hóa lớn nhất do UNESCO tổ chức, Hội nghị MONDIACULT 2022 và 2025 đã khẳng định một cách rõ ràng rằng: Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà đã trở thành nguồn lực chiến lược, một trụ cột của phát triển bền vững và sức mạnh mềm của quốc gia". Đặc biệt, Việt Nam đã góp một dấu ấn quan trọng tại UNESCO khi đề xuất sáng kiến "Thập kỷ quốc tế về văn hóa vì phát triển bền vững" được toàn thể các quốc gia thành viên đồng thuận cao. Qua đó, khẳng định vai trò tích cực và trách nhiệm quốc tế ngày càng lớn của Việt Nam trong lĩnh vực văn hoá.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện VHNTTTDLVN phát biểu đề dẫn Diễn đàn.

Ảnh: Việt Hùng/ Trung tâm Chuyển đổi số Bộ VHTTDL

Châu Á đang trở thành nơi thử nghiệm mạnh mẽ cho mô hình phát triển dựa trên văn hóa và sáng tạo. Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo UNESCO cho thấy rằng, khi di sản, tri thức bản địa và sáng tạo đương đại gặp nhau, các điểm đến, từ thành phố, thị trấn đến không gian văn hóa chuyên biệt đều có thể chuyển mình.

Việt Nam đang bước vào thời kỳ bùng nổ sáng tạo, các đô thị, vùng di sản, cộng đồng bản địa, đảo du lịch sinh thái, làng nghề và không gian sáng tạo mới đang cùng định hình bản đồ sáng tạo của tương lai. Việt Nam sở hữu lợi thế từ sự đa dạng và khả năng giải quyết vấn đề bằng sáng tạo của từng đô thị. Với 4 thành phố Hà Nội, Hội An, Đà Lạt và TP. Hồ Chí Minh thuộc Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo UNESCO, mỗi đô thị mang một bản sắc, chiến lược và mô hình phát triển khác nhau, nhưng cùng hướng tới mục tiêu chung: phát triển bền vững dựa trên văn hóa và sáng tạo. Bên cạnh đó là sự trỗi dậy của nhiều mô hình sáng tạo mới tại Sa Pa, Lai Châu, Khánh Hòa, Ninh Bình… Các mô hình sáng tạo bản địa và đô thị di sản này góp phần mở rộng "bản đồ sáng tạo" của Việt Nam theo nhiều hướng: di sản, thủ công, âm nhạc, phim ảnh, thiết kế, văn hóa biển…

Theo PGS. TS Nguyễn Thị Thu Phương, Diễn đàn Sáng tạo Châu Á 2025 được tổ chức nhằm tạo ra nền tảng đối thoại thường niên trong khu vực; kết nối các đô thị, cộng đồng sáng tạo và nhà hoạch định chính sách; Chia sẻ mô hình phát triển dựa trên bản sắc và sáng tạo; Thúc đẩy hình thành mạng lưới các điểm đến sáng tạo châu Á.

Các diễn giả tại phiên thảo luận bàn tròn buổi sáng. Ảnh: Anh Tuấn

Diễn đàn diễn ra trong cả ngày 28.11, chia thành 02 phiên làm việc buổi sáng và buổi chiều. Phiên 1 diễn ra trọn vẹn trong buổi sáng với chủ đề “Kiến tạo địa điểm từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo”; Phiên 2 diễn ra vào buổi chiều với chủ đề “Hợp tác vì tương lai bền vững của khu vực châu Á”, xen giữa là các màn trình diễn nghệ thuật ấn tượng tới từ các nghệ sĩ Nhà hát múa rối Việt Nam và nhạc sỹ, nhà sản xuất âm nhạc Quốc Trung.

Kiến tạo địa điểm từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo

Mở đầu phiên 1, TS Tom Fleming, Giám đốc Tom Fleming Creative Consultancy - người có nhiều năm tư vấn các mô hình văn hóa sáng tạo và phát triển bền vững tại Việt Nam và các nước châu Á trình bày tham luận “Hướng về phương Đông: Các cơ hội cho nền kinh tế sáng tạo”. Theo ông, khu vực ASEAN là trung tâm của sáng tạo thế giới, sở hữu nhiều tiềm năng như khối dân số lớn thứ 3 thế giới với gần 671 triệu người vào năm 2022 (chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ); độ tuổi trung bình dưới 30 tuổi, thành thạo kỹ thuật số và là khu vực sáng tạo trẻ trung, do vậy, cần thiết lập, vận hành hiệu quả các thành phố, cụm và trung tâm sáng tạo; duy trì các lễ hội như nền tảng của kinh tế sáng tạo; quản lý các IP và chuyển đổi số, chú trọng đến vấn đề sở hữu trí tuệ; toàn cầu hóa nội dung và hệ sinh thái CreaTech; nâng cao và thúc đẩy vị thế của nghệ sĩ và chuyên gia sáng tạo; có trách nhiệm với môi trường; duy trì cơ chế hợp tác công tư PPP.

TS Tom Fleming, Giám đốc Tom Fleming Creative Consultancy. Ảnh: Anh Tuấn

Tiếp nối phiên 1, trong bài trình bày có chủ đề “Ngành công nghiệp sáng tạo và nghệ thuật: Văn hóa cho tương lai bền vững”, bà Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và Công nghiệp sáng tạo, Hội đồng Anh Việt Nam chia sẻ: Năm 2014, công tác lập bản đồ hệ sinh thái sáng tạo lần đầu tiên được Hội đồng Anh tiến hành tại Việt Nam. Sau hơn 10 năm, khái niệm “không gian văn hóa sáng tạo” đã có sự chuyển mình mạnh mẽ, từ những tổ chức siêu nhỏ, hoạt động khá đơn độc đã dần trở thành những điểm sáng trong cộng đồng. Hiện đã có những mô hình hợp tác công tư thành công, và hình thức đầu tư tư nhân cho các  phức hợp nghệ thuật đã bước đầu lan rộng. Đối mặt với những thử thách cũng như cơ hội của thời đại mới, những người đi đầu trong ngành sáng tạo vẫn khá lạc quan nhìn về tương lai. Trong sự lạc quan đó là hy vọng Việt Nam sẽ theo kịp được sự chuyển mình của thế giới với những ưu tiên chính sách và đầu tư thiết thực để phát triển ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo, lấy văn hóa là một trụ cột của phát triển bền vững.

Bà Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và Công nghiệp sáng tạo, Hội đồng Anh Việt Nam. 

Ảnh: Anh Tuấn

Xen giữa các phần thảo luận của phiên thứ nhất, các nghệ sỹ Nhà hát Múa rối Việt Nam đã đem đến những phần trình diễn mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam

Phần trình diễn đậm đà bản sắc của các nghệ sỹ Nhà hát Múa rối Việt Nam. Ảnh: Anh Tuấn

Hợp tác vì tương lai bền vững của khu vực châu Á

Ở trong phiên 2, đáng chú ý là chia sẻ kinh nghiệm của ông Yoshioka Norihiko, Giám đốc Quỹ giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam về cách các lễ hội văn hóa và nghệ thuật ở Nhật Bản có thể đóng góp vào phát triển bền vững, vấn đề trao quyền cho cộng đồng và hợp tác quốc tế trong khu vực. Thông qua 3 nghiên cứu điển hình về Liên hoan phim Setouchi Triennale, Liên hoan phim tài liệu quốc tế Yamagata và Hội nghị Nghệ thuật Biểu diễn Yokohama, ông Yoshioka Norihiko cho rằng, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm của Nhật Bản, từ đó rút ra con đường cho riêng mình bằng cách kết hợp nguồn lực doanh nghiệp, chuyên môn nghệ thuật Việt Nam, huy động sự tham gia của cộng đồng địa phương và sự chỉ đạo chu đáo của chính phủ, mỗi vùng miền có thể vun đắp bản sắc văn hóa độc đáo của riêng mình. Nếu những yếu tố này kết hợp với nhau, Việt Nam có thể tạo ra những lễ hội và điểm đến văn hóa không hề đơn điệu mà còn mang đậm dấu ấn quốc tế, chân thực, sâu sắc và tự tin về văn hóa.

Ông Yoshioka Norihiko, Giám đốc Quỹ giao ưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam. Ảnh: Anh Tuấn

Một điểm đến khác của châu Á cũng gây ấn tượng mạnh với các chuyên gia và nhà nghiên cứu là George Town của Malaysia. Góp mặt tại Diễn đàn, TS Ang Ming Chee, Giám đốc Ban quản lý Di sản thế giới George Town cho biết, Melaka và George Town đại diện cho các thị trấn thương mại đa văn hóa ở Đông Á và Đông Nam Á, được hình thành từ hoạt động thương mại và trao đổi của các nền văn hóa Mã Lai, Trung Quốc, Ấn Độ và ba cường quốc thực dân châu Âu liên tiếp trong gần 500 năm. Trong quá trình thiết lập và vận hành các lễ hội và hoạt động tại George Town, TS Ang Ming Chee cũng rút ra bài học: huy động sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt là thanh niên; thành lập công ty quản lý di sản với những đặc thù riêng.

TS Ang Ming Chee, Giám đốc Ban quản lý Di sản thế giới George Town

chia sẻ tại Diễn đàn Sáng tạo châu Á. Ảnh: Anh Tuấn

Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025 là bước đi chiến lược trong nỗ lực đưa văn hóa và sáng tạo trở thành động lực phát triển mới của Việt Nam và khu vực. Trong bối cảnh châu Á thay đổi nhanh chóng, sự kết nối giữa tri thức quốc tế và giá trị bản địa càng trở nên quan trọng. Khi các quốc gia cùng chia sẻ kinh nghiệm, cùng thử nghiệm mô hình mới và cùng hành động vì cộng đồng, văn hóa và sáng tạo chính là biểu hiện của bản sắc đồng thời trở thành nguồn lực cốt lõi để châu Á bước vào tương lai bền vững, công bằng và giàu tính nhân văn.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm sau khi kết thúc các phiên của Diễn đàn. Ảnh: Anh Tuấn

Một số hình ảnh khác tại Diễn đàn:

Bài, ảnh: Anh Tuấn