Hội thảo khoa học "Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp"

Hội thảo “Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp” là một trong những hoạt động khoa học quan trọng của Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam trong năm 2025. Hội thảo là một hoạt động khoa học thuộc khuôn khổ Đề tài độc lập cấp quốc gia “Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam”, được tổ chức nhằm hướng tới mục tiêu chung là nhận diện các vấn đề về thực trạng và xu thế phát triển của thị trường nghệ thuật Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp để phát triển thị trường nghệ thuật Việt Nam một cách lành mạnh và bền vững trong bối cảnh của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kỹ thuật số (tập trung vào 03 lĩnh vực đại diện, thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài là: điện ảnh, hội hoạ và tổ chức chương trình, sự kiện âm nhạc trực tiếp).

PGS.TS Đỗ Thị Thanh Thủy, Trưởng ban Nghiên cứu Văn hóa, Viện VHNTTTDLVN,

Chủ nhiệm đề tài “Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam”.

Tại hội thảo, các diễn giả đã trình bày tại chỗ 11 tham luận (trong tổng số 46 tham luận mà BTC đã lựa chọn), chia thành 02 phiên làm việc:

Phiên 1: Cấu trúc, động lực thị trường, các chủ thể chính tham gia thị trường nghệ thuật, cơ chế định hình giá trị và các vấn đề đặt ra

Phiên 2: Cơ sở hạ tầng, công nghệ, bài học kinh nghiệm quốc tế và chính sách cho thị trường nghệ thuật.

Các tham luận thể hiện sự đa dạng trong cách tiếp cận và chứa đựng nhiều kiến giải lí thú về thực trạng sự phát triển của thị trường nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay, đồng thời không quên gợi mở những giải pháp có tính thực tiễn.

Hội thảo thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ, doanh nhân, giảng viên các trường đại học,

viện nghiên cứu tham dự.

Lĩnh vực hội họa: Cần kiện toàn 3 trụ cột

Ở lĩnh vực hội họa, nhà nghiên cứu và giám tuyển Lý Đợi điểm lại các mốc hình thành thị trường mỹ thuật sơ cấp và thứ cấp ở Việt Nam. Hơn 15 năm trở lại đây, các yếu tố của thị trường thứ cấp mới xuất hiện tại Việt Nam. Trong khoảng 5 năm trở lại đây, mỹ thuật Việt tăng giá nhanh và mạnh là do sự tham gia của nhiều nhà sưu tập quốc nội vào thị trường quốc tế và sự manh nha các thành tố về thị trường thứ cấp trong nước. Mặc dù vậy, thị trường hội hoạ Việt Nam còn tồn tại nhiều thách thức do sự chưa đồng bộ của các trụ cột căn bản như: người sáng tạo tác phẩm; người sở hữu tác phẩm, các mắt xích trung gian; nhà đấu giá, hội chợ, giám tuyển, các nhà sưu tập thứ cấp; thẩm định, định giá, bảo dưỡng, phục chế… đặc biệt các trụ cột về các chế tài pháp luật, bảo hộ tài sản và hậu cần còn thiếu vắng. Tác giả cho rằng chỉ khi nào kiện toàn được 3 trụ cột cuối cùng kể trên, thì thị trường mỹ thuật thứ cấp Việt Nam mới tạm hoàn chỉnh, minh bạch, nơi nhà nước có thể quản lý bằng chế tài pháp luật và thu thuế, hoàn thuế…

Nhà nghiên cứu, giám tuyển Lý Đợi chia sẻ tại hội thảo.

Cùng chia sẻ với giám tuyển Lý Đợi, bài viết của các tác giả Lâm Nhân – Phạm Lan Hương kể lại những hành trình xúc động của những tập thể và cá nhân tâm huyết trong nhiều năm qua đã tìm cách hồi hương các bộ sưu tập tranh của những họa sĩ Việt Nam nổi tiếng như Lê Thị Lựu, Lê Bá Đảng, cùng bộ sưu tập “Từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định (1925-1975) - được hiến tặng từ Pháp cho Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2018-2025. Bài viết phân tích ý nghĩa học thuật, xã hội và thị trường của các bộ sưu tập, đồng thời khẳng định vai trò của bảo tàng công lập trong lưu giữ, thẩm định và giáo dục thẩm mỹ, hướng tới phát triển bền vững.

TS. Phạm Lan Hương - Trường Đại học Văn hoá TP. Hồ Chí Minh thay mặt nhóm tác giả Lâm Nhân - Phạm Lan Hương trình bày tham luận về hành trình hồi hương của các bức danh họa.

Cũng ở lĩnh vực nghệ thuật hội hoạ, các tác giả Nguyễn Lan Hương, Vũ Tuấn Anh, Đỗ Tường Linh, Phạm Minh Quân, nêu lên những thực trạng vận động của thị trường mỹ thuật Việt Nam hiện nay với nhiều vấn đề như: Vai trò của mạng lưới Galleries trong phát triển thị trường tranh, cơ hội đầu tư và định hướng phát triển thị trường nghệ thuật sơ cấp và thứ cấp tại Việt Nam.

Bài tham luận của giám tuyển Đỗ Tường Linh đặt vấn đề cần nâng cao vị thế của nghệ thuật Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á, đưa nghệ sỹ và mỹ thuật Việt Nam vươn ra thế giới thông qua sáng kiến Pavilion Việt Nam (nhà triển lãm Việt Nam) tại Venice Biennale 2026. Với tầm nhìn dài hạn, Pavilion Việt Nam tại Venice Biennale không chỉ là một dự án nghệ thuật, mà có thể được coi là tuyên ngôn về năng lực sáng tạo, bản sắc và vị thế quốc gia trong thế kỷ XXI. Để triển khai được sáng kiến này, tác giả đề xuất khung chiến lược 03 trụ cột với: chính sách quốc gia về hiện diện quốc tế của nghệ thuật đương đại; cơ chế hợp tác công–tư; phát triển năng lực giám tuyển và mạng lưới đối thoại toàn cầu.

Các tham luận của bà Nguyễn Vũ Tú Hằng, Giám đốc Hanoi Grapevine...

... và ông Vũ Tuấn Anh, Chủ tịch hội đồng quản trị Nhà đấu giá nghệ thuật Chọn de l’Art cũng thu hút được nhiều quan tâm

Một số tham luận khác ở phiên thứ hai nhận định rằng, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và quá trình chuyển đổi số đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong hoạt động sáng tạo, sản xuất, phân phối và tiêu dùng các sản phẩm nghệ thuật. Công nghệ và số hoá giúp nghệ sĩ, nhà sản xuất và công chúng tương tác trực tiếp, đồng thời mở ra những mô hình kinh doanh mới cũng như các hình thức sáng tạo mới. Chuyển đổi số và công nghệ cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi tiêu dùng nghệ thuật, đặt ra những vấn đề về tầm quan trọng của việc sử dụng dữ liệu và các công cụ phân tích thị trường, cũng như những thách thức trong bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan, những vấn đề về quyền lực của thuật toán, chuỗi cung ứng truyền thông số và phân chia lợi nhuận công bằng trong thị trường nghệ thuật.

Điện ảnh: Thời cơ vàng để cất cánh

Trong lĩnh vực điện ảnh, sau những cơn sốt vé và doanh thu ấn tượng của điện ảnh Việt Nam thời gian gần đây, GS.TS Trần Thanh Hiệp và nhà phê bình, nhà báo Lê Hồng Lâm đều thống nhất rằng: hiện nay là “thời cơ vàng” để điện ảnh Việt Nam cất cánh với rất nhiều tiềm năng và tín hiệu tươi sáng. Việt Nam là một trong những thị trường điện ảnh phát triển nhanh nhất thế giới,với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm hơn 20% trong những năm gần đây. Năm 2025 đang trên đường trở thành năm thành công rực rỡ cả về mặt doanh thu (đang hướng tới mốc doanh thu cao nhất lịch sử trong một năm dương lịch) lẫn về mặt nghệ thuật với nhiều tác phẩm ghi dấu ấn đậm nét. Về bối cảnh sản xuất, đầu tư tài chính, hệ thống phát hành, hệ thống rạp chiếu đều có bước tiến vượt bậc.

Nhà báo, nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm trình bày tại hội thảo.

Theo chuyên gia, 2025 là năm vàng của điện ảnh Việt Nam khi hơn 65% khán giả xem phim nội địa.

Đi sâu vào từng khía cạnh nhỏ của điện ảnh, nhà sản xuất Nguyễn Cao Tùng, Giám đốc công ty sản xuất phim 1-All Stars trong tham luận "Phương pháp đo lường sự thành công của phim điện ảnh thương mại" đã giới thiệu một bộ công cụ nhằm lượng hóa các yếu tố gia tăng tỉ lệ thành công thương mại cho một bộ phim, qua đó giúp các nhà đầu tư tư nhân bảo đảm an toàn vốn khi đầu tư vào một dự án điện ảnh, đồng thời cũng giúp điện ảnh nhà nước tiệm cận gần hơn với các phương pháp marketing nhằm giúp tác phẩm lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Nhà sản xuất Nguyễn Cao Tùng đề xuất bộ công cụ giúp dự báo, đo lường hiệu quả phim điện ảnh thương mại

từ trước khi phim ra mắt.

Ở góc độ quản lý nhà nước, TS Đỗ Quốc Việt – Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh và TS Ngô Phương Lan – Chủ tịch Hiệp hội Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam cũng nêu lên những khó khăn và thách thức của quản lý nhà nước, làm sao vừa hoàn thành nhiệm vụ vừa tạo hành lang thông thoáng cho điện ảnh nước nhà phát triển, hay cơ chế để có thể thúc đẩy các dòng phim đa dạng (như phim độc lập/nghệ thuật và thiếu nhi), điều mà những nền điện ảnh lớn trên thế giới đã làm được nhiều năm qua.

TS. Đỗ Quốc Việt, Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh, Bộ VHTTDL trình bày tham luận tại hội thảo

TS. Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Trong khi đó, các tác giả Phan Thuý Diệu và Dương Nữ Khánh Thương đều quan tâm và đề cập đến vấn đề về bảo vệ và khai thác IP và một số chuỗi quyền liên quan đến IP trong điện ảnh. Theo các tác giả, nếu được khai thác đầy đủ, đúng cách theo như bài học quốc tế, chuỗi quyền IP sẽ mang lại giá trị gia tăng, giúp một nhân vật, một thương hiệu sinh ra từ bộ phim duy trì vòng đời, tạo nên giá trị kinh tế và văn hóa bền vững, thậm chí đóng góp vào hình ảnh thương hiệu quốc gia. Tác giả Phan Thuý Diệu khẳng định, sản phẩm phái sinh từ điện ảnh ngày càng trở thành một tiêu chí then chốt để đánh giá sức sống và khả năng lan tỏa của tác phẩm, các sản phẩm phái sinh có thể  tạo thêm nguồn thu đáng kể và trở thành công cụ quyền lực mềm đưa văn hóa quốc gia lan tỏa ra toàn cầu.

Một số tham luận khác của các tác giả Nguyễn Khánh Dương, Nguyễn Trọng Thiên Ân, Hoàng Thu Thủy, Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Thanh Hoa… đề cập đến những vấn đề căn cốt khác nhau của cơ sở hạ tầng, thông tin của thị trường nghệ thuật như vấn đề về dữ liệu, các chỉ số đo lường khán giả, thống kê doanh thu, các chỉ số tổng hợp chuyên sâu về thị trường nghệ thuật.

Âm nhạc: Cú chuyển mình lịch sử

Ở lĩnh vực tổ chức chương trình, sự kiện âm nhạc trực tiếp, trong bài viết của mình, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện VHNTTTDLVN đưa ra nhận định đáng chú ý: Thị trường âm nhạc Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển tiếp giữa mô hình truyền thống (dựa trên biểu diễn trực tiếp và truyền thông đại chúng) sang mô hình kinh tế sáng tạo dựa trên nền tảng số. Đồng thời, thị trường âm nhạc Việt chứng kiến một số xu hướng nổi bật: Nền tảng số tạo cơ hội cho thế hệ nghệ sĩ trẻ tiếp cận khán giả toàn cầu; hợp tác quốc tế tạo cơ hội mở rộng thị trường ra thế giới; du lịch âm nhạc và âm nhạc gắn với di sản đang là xu thế mới tại Đà Lạt, Huế, Nha Trang và Hà Nội, tạo lợi thế riêng nâng cao năng lực cạnh tranh của thị trường âm nhạc Việt Nam. Từ đó, tác giả đề ra một số giải pháp thúc đẩy hơn nữa sự phát triển dựa trên tiềm năng thế mạnh của thị trường âm nhạc Việt Nam.

Ở nhóm chủ đề về hoàn thiện thể chế, chính sách và tăng cường tính bền vững tài chính của thị trường nghệ thuật, học hỏi từ kinh nghiệm của các nước trên thế giới, các ý kiến tham luận đề xuất cần cải thiện khung pháp lý về sở hữu trí tuệ, bản quyền, hợp tác quốc tế; xây dựng mô hình liên kết giữa các tổ chức nghệ thuật, doanh nghiệp và nhà đầu tư. Bên cạnh đó, cần khuyến khích vai trò của các quỹ văn hóa, nhà tài trợ và cá nhân, tổ chức thiện nguyện để chung tay phát triển nghệ thuật như một tài sản kinh tế, văn hóa và xã hội. Việc đa dạng hóa nguồn đầu tư, minh bạch hóa dòng chảy tài chính trong lĩnh vực sáng tạo cũng được nhấn mạnh như là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tính chuyên nghiệp và lành mạnh cho thị trường nghệ thuật Việt Nam.

Hội thảo khoa học: "Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp" là cơ hội quan trọng cho việc kết nối mạng lưới làm việc, trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức từ các nhà quản lý, nhà khoa học, các nghệ sỹ, người thực hành sáng tạo, các doanh nhân, nhà đầu tư trong thị trường nghệ thuật, các tổ chức và hiệp hội có liên quan... Đây là  căn cứ tin cậy, hữu ích để nhóm thực hiện đề tài tham khảo, kế thừa, tổng hợp, đối chiếu… trong quá trình triển khai thực hiện, đảm bảo tính khách quan, khoa học, cập nhật và thực tiễn của đề tài.

Thông qua diễn đàn khoa học quan trọng này, hội thảo mong muốn góp phần định hướng chiến lược phát triển thị trường nghệ thuật Việt Nam trong giai đoạn mới, hướng tới xây dựng một hệ sinh thái nghệ thuật năng động, hiện đại và mang đậm bản sắc dân tộc, đóng góp tích cực vào sự phát triển văn hóa, con người Việt Nam và nền kinh tế sáng tạo quốc gia./.

Bài, ảnh: Anh Tuấn